Brontekst bekijken van Skywatcher Maksutov 102/1300

Gebruikersverslag van de Skywatcher Maksutov 102mm F1300 door John Baars


( met enkele vette vergelijkingsknipogen naar een 70mm en een 102mm refractor)

Onlangs heb ik een tweedehands Skywatcher 102 mm aangeschaft. Met een aangeschroefde Vixen zwaluwstaartadapter staat hij nu als Grab&Go kijker klaar voor gebruik op een lichte Alt-Az montering, het geheel getorst door een zwaar fotostatief. Met 2,4 kg een stuk lichter dan de oude 3,3 kg wegende Televue Pronto. Een stukje handzamer weer. Standaard voorzien van een bruikbare reddotfinder. De bijgeleverde oculairen en zenitspiegel heb ik vervangen door betere exemplaren en een zenitprisma. Hij laat zich licht en gemakkelijk bedienen, ook het focussen verloopt mooi zacht en vertoont geen mirror-shift. 

Stertest.

De stertest is in orde. Ruim voldoende zelfs. Bij het stertesten gebruikte ik een 9 mm orthoscopisch Fujiyama oculair en een barlow die tezamen een vergroting van 290X genereerden. Ik zag een sferische aberratie gelijk of iets kleiner dan 1/4 Lambda P/V op het golffront. En verder geen enge afwijkingen in de vorm van zones, astigmatisme of oppervlakteruwheid. Dat betekent dat ik daar weinig over te klagen heb.

Collimatie.

De collimatie is tot de geteste vergroting (die men in de praktijk toch niet gebruikt) in orde. Toch wilde ik weten of het nog beter kon. Bij ruim 400X zag ik een kleine afwijking van het ideaalbeeld, dus als ik een keer niks te doen heb……...kan dat. De trek- en duwschroeven in de achterkant dienen daar overigens niet voor.

Afkoelen.

Zoals bekend moeten Maksutovs langer afkoelen dan een refractor of Newton. Tot equilibrium met de buitentemperatuur is de lucht in de kijkerbuis turbulent en verschijnt er bovendien een lichtschliere die in het buitenfocale beeld van vangspiegel naar de rand lijkt te lopen. In focus nauwelijks of niet op te merken. Een en ander heb ik redelijk verholpen door hem een isolerend jasje te geven, dat ervoor zorgt dat de afkoeling in de buis rustiger verloopt. Het resultaat is een sterbeeldje met buigingsringetje, zodat vanaf buitenzetten al redelijk kan worden waargenomen. Echt topbeelden verschijnen pas later. Daarmee is hij een stuk sneller dan een 140mm Maksutov. Dat isoleren zouden meer mensen moeten doen!

Centrale baffle.

Bij het waarnemen van de Maan viel mij op dat het heelal naast de Maan opmerkelijk licht was. Het bekende probleem waar veel Maksutovs en Schmidt Cassegrains aan lijden, stak ook hier de kop op. De binnenwand van de centrale baffle deed, alhoewel diep zwart gemaakt, dapper mee om het scherende licht van de Maan op het oculair te werpen. Om dat te verhelpen heb ik de baffle van een inwendig kokertje plakvelours voorzien, zodanig dat er niets gaat vignetteren. Het resultaat is goed. Vanaf de plaats van de veldlens van het oculair is geen schijnsel meer te zien, behalve de meniscuscorrector zelf dan. Het contrastverschil was merkbaar.

Het beeld.( met de knipogende refractors ernaast ) 

Ik ben in de gelukkige omstandigheid om hem uitvoerig met een 70mm Televue F6,7 Pronto en een 102mm F9 Vixen ED-Apo te kunnen vergelijken. Beide lenzenkijkers. De één met ongeveer de helft van het lichtverzamelend vermogen van de Mak, de ander met gelijke opening.
Sterbeeldjes in de Mak zijn, zoals bekend, onrustiger dan in beide refractors. Rigel is echter zonder al te veel moeite te scheiden. De Pronto heeft daar veel meer moeite mee, de Vixen doet het met twee vingers in de neus. Het lijkt ook duidelijk dat de Mak er qua grensmagnitude-sterretjes tussenin zit. Waar de Pronto en Vixen  in Schiedam tot Mv11,5 respectievelijk Mv13,1 komen, zit de Mak daar met Mv12,2 redelijk tussenin. 

Op de Orionnevel liet de 70mm lenzenkijker ongeveer hetzelfde zien als het Makje. Een eerdere vergelijking tussen een lenzenkijker en een grotere Mak schoot mij door het hoofd. De hogere contrastoverdracht van een lenzenkijker liet meer zien van bepaalde deepsky-objecten dan je op grond van zijn opening zou verwachten. Nu nog steeds. Niets nieuws onder de zon.

De beeldvelden van beide lenzenkijkers zijn bij laagste vergroting belangrijk groter. De Mak haalt met kunst-en vliegwerk, een 31mm Baader aspheric en een adapter, ternauwernood 1,35 graden. De twee refractors gaan hem daarin ruimschoots voorbij. Echt widefield- waarnemen is er met een Mak niet bij.

Op de Maan liet de Mak Mons Pico wat beter zien dan de Pronto, zwart was zwart en wit was wit. Tikkeltje ongelijke strijd, want de Pronto is behept met een klein kleurfoutje die bij hogere vergrotingen zichtbaar wordt. Maar nee, ook opening telt, want zelfs als de Pronto voorzien werd van een fringe-killer filter, werd hij toch gepasseerd. Op minder contrastrijke onderwerpen toonden ze zich vrijwel gelijken. De Vixen toonde zich te sterk voor het Makje.

Op Jupiter constateerde ik op testavonden een mooie vergroting van 130-140X als hotspotvergroting, dezelfde als het Pronto-tje. De Mak laat een wat neutralere kleur op de wolkenbanden zien dan het warmere beeld in de 70mm refractor. Ook na een prisma-zenitspiegel-wissel bleef die indruk bestaan. De Mak laat weliswaar wolkenbanden en de details daarin een fractie fletser zien, maar ik zag wel iets meer details met de Skywatcher. In de Jupiterzones won de Mak met haardikte. En onervaren waarnemer zou geen verschil zien. Deze Maksutov wint ook dit wedstrijdje van de 70mm lenzenkijker. 

Grote vraag was hoe hij zich zou houden tegenover de 10cm ED-apo. Beide geven immers een kleurfoutvrij beeld. Zoals in de lijn der verwachting ligt, verliest hij dat. De Vixen weet een en ander toch contrastrijker af te beelden. Big Daddy roept Makky tot de orde. 
Om toch de kwaliteit van de Mak te onderstrepen: ik was aan het waarnemen met de Mak en zag een klein vlekje op Jupiter. Uit nazoeken bleek dat een maantje te zijn dat voorlangs ging. Ik spreek hier van een maanovergang, niet een schaduwovergang. Niet te zien in de 70 mm, te weinig licht voorhanden, maar wel te zien in de Mak. De beelden deden mij sterk denken aan de beelden in 80mm Apo’s die ik ooit aan de tand had gevoeld. Verrassend, als je ook de nieuwprijs in ogenschouw neemt.

Het lichtere gewicht, de handzaamheid, vooral portabiliteit en de kennis dat hij mijn eerbiedwaardige klassieke refractor-icoon uit 1993 ( de Pronto) op Maan en planeten gewoon verslaat, stemt tot vrolijkheid:-)