Brontekst bekijken van Pentax XW5 versus Pentax XO5

Pentax XW5 versus Pentax XO5
03-02-12, 14:42
Pentax XW5 versus Pentax XO5, de dikke en de dunne. 

Tot voor kort voelde ik geen enkele behoefte om een Pentax XW5 oculair in een vergelijkingstest uit te brengen tegen een Pentax XO5. Ik wist dat beide oculairen hun eigen toepassingsgebied hebben en daarop eigenlijk heer en meester zijn. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en ik wilde perse weten hoeveel beter elk oculair afzonderlijk op zijn eigen terrein dan wel is. Tot dan hield ik mij tevreden met de diverse test-reviews die op internet te vinden zijn. 

Heel kort voor mensen die de betreffende oculairen niet kennen:

XO5, brandpuntsafstand 5.1 mm, eyerelief 3.6 mm, 44 graden beeldveld, variant op het orthoscopische ontwerp, Spartaans waarnemen, hoge transmissie van 98% , bij F9 scherp tot de rand, uiterst geringe beeldvervorming, zit in dezelfde kwaliteitsklasse als de befaamde Zeiss Abbe I en II, planeten en maanspecialist. Uitermate geschikt voor fotografie dmv. oculairprojectie. Van deze kwaliteitsklasse oculairen wordt verteld dat als je een planeetdetail met dit oculair niet ziet, het met geen elk ander oculair zichtbaar is. Kortom: zijn befaamdheid werpt sinds 2003 een lange slagschaduw naar voren.

XW5, brandpuntsafstand 5mm, eyerelief 20mm, 70 graden beeldveld, uiterst comfortabel waarnemen, geclaimde transmissie van 98%, bij F9 vrijwel scherp tot aan de rand, hoogste kwaliteitsklasse voor breedvelders, passeert de befaamde Naglers in transmissie , kleurfouten en randscherpte, uitermate geschikt voor deepsky en nestelt zich daarmee in de topregionen van de widefield-oculairen . Het gebruiksgemak van deze serie oculairen is bijna spreekwoordelijk. Door deze gekeken is nooit meer een ander.



Ik ben reeds jaren in het bezit van een Pentax XW5, tot volle tevredenheid. Op diverse momenten het afgelopen jaar piekte mijn nieuwsgierigheid tot een hoogtepunt:

Bij een vergelijking op sterrenwacht Rijswijk tussen een 130mm Apo en een 12”Meade SCT bleek de XW5 zo’n ongenadig fraai beeld van Jupiter op te leveren, en andere oculairen zo fors af te straffen, dat ik mij automatisch begon af te vragen hoe dat dan met een XO5 zou zijn. 

Bij mij thuis bleek een gebarlowde Pentax XW5 een ongebarlowde XO2.5 gewoon opzij te schuiven.

In een eigen review van oa. een BGO5 bleek deze qua transmissie flink boven een N7T6 uit te komen. De XW5 had ik toen uitgeleend. De Pentax XW5 bleek na terugkomst datzelfde te doen met de N7T6. De BGO had ik toen al niet meer in mijn bezit. Een vergelijk was niet meer mogelijk. Knagende vragen achterlatend. Een XO5 zou het nòg beter doen?

Bij een vergelijking op Cloudy Nights gaf een reviewer punten: Als de XO5 10 punten scoort, krijgen de gebarlowde XW10 en en ZAO I en II 9.8 punten. Tja…dat moet ik zien! 

Met knikkende knieën las ik het artikel van een bekende reviewer William Paolini op Cloudy Nights Telescope Reviews: The Pentax 5mm XO, a Planetary Weapon of Choice. Die wond geen doekjes om de kwaliteiten van de XO, maar had ook oog voor de zwakkere kanten.

Vragen,vragen, geen antwoorden. Uit PM’s bleek mij dat een gerenommeerde waarnemer in Limburg ( omgeving sky : Heerlen:-) ) met vrijwel dezelfde vragen zat, alhoewel hij een “iets” ander gebruiksdoel voor ogen had: laatste fotonen vangen.

Dit waren de druppels die de emmer vulden. De vraag drong zich in alle hevigheid op: als die XO dan topklasse op planeten is , hoe verhoudt zich een XW5 dan? De prijs was even stevig slikken. Flink over de top, als je al een excellente 5mm XW hebt.. Aan de andere kant: mocht één van de twee tegenvallen, is hij op de tweedehands markt zo weer weg. Dit ter geruststelling van mijn eigen portemonnee. Diep van binnen weet je dat er helemaal niks de deur uitgaat…..

Er is drie avonden getest gedurende de koudeperiode van begin februari. Leuk voor mij was het Maantje erbij: die werd dankbaar meegenomen. Deepsky en grensmagnitudesterretjes werden uiteraard aanmerkelijk moeizamer hierdoor. Het gebruikte instrument was een F9 102mm ED apo van Vixen op GPDX montering. Als een barlow werd gebruikt bij dubbelsterren en de Maan, was dit de Vixen DX uit de jaren negentig, die een miniem positief kwaliteitsverschil laat zien tov. een ooit eerder gebruikte Televue. Gegenereerde vergrotingen waren dus 184X en uittredepupil 0.55mm voor de XW tegenover de XO met 180X en uittredepupil 0.57mm .

De test

Hoewel het scherpstelgemak van de XO geroemd wordt, vond ik de XW beter in focus “glijden”; met name op de maan was dit te zien. Met de XO bleek meerdere malen dat hij door een fractie verder te draaien, net nog wat scherper te krijgen was. Die scherpte en kontrast van de XO op de maan was inderdaad beter dan de XW, hoewel de verschillen miniem waren. Witte ejecta structuren buiten kraters waren net een tikje contrastrijker te zien. “Zwart” op de maan was ook “zwart”. Maanbergen gaven soms zelfs een driedimensionale indruk. Tenminste drie kratertjes op de Platovloer werden geteld, tegenover twee met de XW. Ook de barlow werd goed verdragen, de schaduwen van Mnt. Pico waren een fractie beter te zien. Maar dat barlowgedrag gold ook voor de XW. Globaal genomen werden details in beide oculairen nog een pietsie beter met de barlow , hoewel harde kontrasten zoals te verwachten zachter werden. Zonder barlow won de XO, met barlow zaten ze ongeveer op gelijk niveau.

Op Jupiter waren die eerdere verschillen minder goed te zien. Jupiter is een object met veel geringere kontrastverschillen. Hier ging het om “haarsplijtende” verschillen. Als het niet in de XW te zien was, was het ook niet in de XO te zien. Daar gaat het sprookje! Een detail dat met de XW werd opgemerkt, werd niet plotseling veel beter in de XO. Ik neem aan dat seeïng mij parten speelde, hoewel ik daar toch niet over te klagen had. Aan de andere kant: betere seeïng in de XO betekent ook betere seeïng in de XW. Wel viel mij op dat de buigingsringetjes om de maantjes in de XO een fractie smaller waren, een fenomeen dat mij bij dubbelsterren later weer zou opvallen. Wel was duidelijk dat een kontrastrijk detail als een maanschaduw er bij de XO beter “uitkwam”. De XO liet een fractie beter details zien in de Noordelijke en Zuidelijke zones van Jupiter. Het Jupiterbeeld in de XW was warmer van kleur, in tegenstelling tot de XO die aanmerkelijk witter leek en daardoor ook kontrastrijker. Niet te verwarren met detailrijker. Hierdoor neem ik aan dat beide oculairs alles lieten zien wat gegeven de opening en de seeïng op dat moment mogelijk was. Door het grote beeldveld waarin Jupiter in de XW5 zwom, viel mij op dat het beeld aanmerkelijk rustiger leek. 

Op dubbelsterren leek de eerste buigingsring in de XO een fractie smaller. Gecombineerd met seeïng lijkt de dubbel dan rustiger en iets gemakkelijker zichtbaar met meer kontrastrijk zwart ertussen. Het kwam erop aan om je niet te laten verleiden door een eerder sterbeeld met de XW en te denken dat hij zo wel scherp stond. Kritisch nastellen leverde een pietsie kleinere buigingsring. De verplichte hoeveelheid gloed die je om een helder object normaliter ziet was in de XO wederom een pietsie kleiner, maar niet zo adembenemend klein als ik moet geloven in vergelijkingstesten, althans niet in vergelijking met de XW. Hieraan gekoppeld leverde op dat de F- ster in het trapezium met minder moeite zichtbaar was dan met de XW. Maar de verschillen zijn miniem.

Gelijk door naar Deepsky voor zover mogelijk met een Maan boven de horizon. Ik heb kritisch gekeken naar M42 en NGC2392, de Eskimonevel en diverse open hopen. Op de Orionnevel zelf waren er geen verschillen te zien. De centrale ster in de Eskimonevel liet zich met de XO een fractie gemakkelijker ontwaren dan in de XW. Herkenbaar gedrag. De nevel zelf was niet noemenswaardig beter te zien, in geen van beide. Drie avonden geprobeerd. Zelfde resultaat. Grote bolhopen heb ik niet naar gekeken. Heldere open sterrenhopen gaven dezelfde indruk in de XO als de XW, of hoewel…..: 

Dat brengt ons gelijk naar de enorme voorsprong die de XW heeft op de XO: het enorme beeldveld. 70 graden ten opzichte van 44 graden. Het veld is zo groot dat een deepskyobject veel gemakkelijker uit de zwarte achtergrond lijkt te komen dan in het veel kleinere beeldveld van de XO. De hoeveelheid zwart er omheen is zo groot dat het verschil van het object met zijn achtergrond gemakkelijker opvalt. Ik schrijf hier expres “gemakkelijker” en niet “beter”. Door het grote beeldveld zie je het object ook duidelijker in zijn omgeving hangen. Perifeer zoeken met rondcirkelende ogen is gemakkelijker. Het opgetelde effect is wel dat je bij het zoeken, zeker in een Dobson, hier een onschatbaar voordeel hebt. Dit specifieke voordeel zou trouwens elke breedvelder hebben. Randscherpte is in een F9 systeem met beide oculairen geen probleem. Naar verluidt zou in een F4.5 systeem de XO nog steeds goed, maar niet top presteren. Heb ik niet kunnen uittesten. 

Voor XW bezitters wordt de review nu steeds aangenamer: het eyerelief in de XO is met 3.6 mm gering. Zo gering dat je in deze koude onmogelijk het hele beeld kunt overzien zonder dat de boel beslaat. Je moet je oog iets verder weg houden, met als gevolg dat het beeldveld nog kleiner wordt. Niet dat ik onder de indruk ben van dit ongemak, bij Jupiter of maankraters heb ik geen groot beeldveld nodig. De inkijk en de eyerelief van 20mm zijn in de XW ronduit zeer comfortabel te noemen. Beslaan doet het oculair ook al niet. Een forummer omschreef het als: onderdompeling in een warm bad. Het rustige warme beeld werkt daar enorm aan mee.

Dit betekent dat de XW op gebruikscomfort ver en veruit de meerdere is. Beide oculairen zijn meesters op hun terrein. De XW komt heel dichtbij de optische prestaties van de XO, een neuslengte verschil. Als je een cijfer wil horen voor de optische prestaties : de XO staat tot de XW als 10 staat tot 9.8. Als we het gaan hebben over gebruiksgemak komt de XO niet in de buurt van de XW: de XO staat tot de XW als 5 staat tot 10.

Als je een gevorderde waarnemer bent die flink hogerop wil en bereid is om daarvoor ook in de buidel te tasten, kan ik de XW5 van harte aanbevelen. Ben je echter een die-hard ervaren waarnemer , heb je van mij geen enkel advies nodig:-)

John Baars